Το φαινόμενο του “All Inclusive” έχει καθιερωθεί ως ένα κυρίαρχο μοντέλο στον ελληνικό τουρισμό, ειδικά στα μεγάλα νησιωτικά και παραλιακά θέρετρα. Ενώ η αύξηση των τουριστικών αφίξεων και των εσόδων παρουσιάζεται συχνά ως απόλυτη επιτυχία, η πραγματική εικόνα για τις τοπικές κοινωνίες και τις μικρές επιχειρήσεις είναι πολύ πιο σύνθετη και, δυστυχώς, σκοτεινή.
Ο πυρήνας του προβλήματος είναι απλός: Το μοντέλο αυτό ευνοεί τη συγκέντρωση τουριστικού πλούτου σε ελάχιστα, μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, ενώ αφήνει απομονωμένες και οικονομικά ασφυκτιούσες τις τοπικές αγορές.
Ο τουρισμός ως “κλειστός κήπος”
Ο τουρίστας του All Inclusive μετατρέπεται σε κάτοικο ενός «κλειστού κήπου» (walled garden). Πληρώνει ένα εφάπαξ ποσό στην αρχή του ταξιδιού και, ουσιαστικά, δεν έχει κανένα κίνητρο να βγει από το ξενοδοχείο.
- Διατροφή: Τρώει όλα του τα γεύματα στον μπουφέ. Το τοπικό εστιατόριο, η παραδοσιακή ταβέρνα και το μικρό ζαχαροπλαστείο δεν βλέπουν ούτε ένα ευρώ από αυτόν.
- Ψυχαγωγία: Πίνει τον καφέ του, το ποτό του και συμμετέχει στα δρώμενα του ξενοδοχείου. Το τοπικό καφέ, το μπαρ ή το πολιτιστικό δρώμενο δεν έχει θέση στην αλυσίδα της δαπάνης του.
- Αγορές: Το τοπικό κατάστημα με σουβενίρ, το μπακάλικο, το ανθοπωλείο ή ο παραγωγός τοπικών προϊόντων δεν αποτελούν επιλογή.
Το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό: Η αύξηση των τουριστικών αφίξεων συνοδεύεται από στασιμότητα ή και πτώση του τζίρου στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εκτός των ξενοδοχειακών τειχών.
Η διακύβευση της ταυτότητας του προορισμού
Πέρα από την οικονομική διάσταση, το All Inclusive απειλεί την ταυτότητα και την ποιότητα της εμπειρίας. Όταν ο τουρίστας δεν έρχεται σε επαφή με την τοπική αγορά, τους κατοίκους, τις παραδόσεις και τη γαστρονομία, η επίσκεψή του είναι επιφανειακή και ο προορισμός χάνει την μοναδικότητά του. Η Ελλάδα κινδυνεύει να μετατραπεί σε έναν απρόσωπο προορισμό μαζικού τουρισμού, όπου ο μοναδικός δείκτης ποιότητας είναι… το μέγεθος της πισίνας.
Η Πολιτεία και οι φορείς του τουρισμού οφείλουν να κατανοήσουν ότι η αειφορία και η βιωσιμότητα του τουριστικού μας προϊόντος δεν εξαρτάται μόνο από τον αριθμό των κεφαλαίων που εισέρχονται, αλλά και από τον τρόπο κατανομής του πλούτου.
Είναι επιτακτική ανάγκη:
- Να υπάρξει διαφοροποίηση των τουριστικών πακέτων.
- Να δοθούν κίνητρα (π.χ. μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων ή προγραμμάτων συνεργασίας) στα ξενοδοχεία που προωθούν ενεργά τις τοπικές επιχειρήσεις και τους παραγωγούς (π.χ. μέσω voucher για τοπικά εστιατόρια, συνεργασία με τοπικούς παραγωγούς).
- Να ενισχυθεί ο θεματικός τουρισμός (πολιτιστικός, γαστρονομικός, αγροτικός) που από τη φύση του ωφελεί τις μικρές κοινότητες.
Διαφορετικά, η αύξηση του τουρισμού θα συνεχίσει να είναι μια πικρή επιτυχία: θα βλέπουμε τους αριθμούς να ανεβαίνουν, αλλά την τοπική αγορά να μαραζώνει. Ο τουρισμός πρέπει να είναι για όλους, όχι μόνο για τα μεγάλα συγκροτήματα.
